Kişi Konuşmaları

Kişilerin konuşmaları birkaç düzende yazılır.

1. Doğrudan: Kişi Adı: __ “…..” Uzun çizgi ile başlayıp, tırnak içerisinde verilir.

Misal: Ahmet Bey: __ “Kim geldi?”

2. Aktarmalı: İsim; “…” dedi. Şeklinde kullanılır.

Ayşegül Hanım; “Bugün bu dosyalar biletecek.” dedi.

3. Edebi Yazınsal: Kişilerin edebi yazınları (Şiir, anı, mektup, rapor, söz vb.) tırnak içerisinde değil, eğik olarak sade biçimde yazılır.

Haber, İleti ve E-posta vb. Yazımı

Tümü <…> şeklinde yeni bir paragrafta yazılır.

Misal: Ayşegül hemen telefonu alıp mesaj yazdı.

<Mesaj: Çabuk eve gel, nerdesin sen?>

Anlatım Konuşmaları

Eser içerisinde anlatım yapılabilecek birkaç kişi bulunur. Bunlar soyut kişiler olup, okura yönelik genelde konuşma yaparlar. Bunların hepsimin konuşmaları uzun çizgi ile başlayıp, tırnak içerisinde yazılır.

Anlatıcı: __ “… Bunun bir nedeni ve elbette sayın okur.”

Özel Vurgulu Sözler

Vurgulu atasözü, özlü söz vb. tümü sayfayı ortalayacak şekilde tırnak içerisinde yazılır.

“Damlaya damlaya göl olur.”

Gözlem ve Sezgiler

Kahramanın göz gezdirdikleri, sezdikleri, içinden geçirdikleri ve içsel konuşmaları; > işareti ile başlayıp tırnak içerisinde yazılır.

> “Cümle”

Kitabının kapağına bakıyordu. İsmi bir hayli hoşuna gitmişti. >”Mutluluk Sende”

Diyaloglar

Karşılıklı konuşmalar, telefon ve mesajlar vb. tüm görüşmeler (+) (-) şeklinde yazılır.

Taslak ve Örnek

+ 1.Kişinin konuşması, mesajı.

-2.Kişinin konuşması, mesajı.

Yazım Kuralları

1. Tırnak İçi Tırnak: Tek tırnakla yazılır (‘ ‘).

Misal; “Yarın sana ‘mavi renkli kalem’ satın alacağım.” dedi.

2. Bağrışmalar ve Sert Konuşmalar: Altı çizili yazılır.

Misal; “Daha kaç kez sana ‘bunu yapma’ diyeceğim.” diye çıkışmıştı annesine dün gece.

3. Zaman, Yer ve Ek Durum: Bu tür belirteçler * işareti içinde yazılır.

Taslak ve Örnek: *Saat dilimi, yer ve durum.*

*Saat: 12:00, Gazino*

d) Durum Arz Eden Yazınlar: Çerçeveli olarak yazılır. Mesela; Haber, mektup, ileti vb.

Taslak:

….. Cümle …….

Ek Açıklamalık

Damlahatnâme Özellikleri

• İçsel tekil konuşmalar vardır.
• Okurla konuşulur.
• Birden fazla anlatıcı veya farklı roller yapan tekil anlatıcı vardır.
• İçeriğinde özet değil, detaylı öykü, mektup, şiir, tiyatro, karagöz, mersiye gibi farklı edebi türlere yer verilir.
• Kendine özgü damla, tevil, sözce, otag, dipçe gibi edebi türleri vardır.
• Çoğunlukla deneysellik ön plandadır.
• Anlatıcıların aralarında konuşması, tartışması ve okura danışması mümkündür.
• Anlatıcıların aralarında mektuplaşması, mesajlaşması da olağandır. Öğüt verme, ders çıkartma esastır.
• ”Sanat sanat içindir.” Anlayışı hâkimdir.
• Görsel ve yazılı materyaller kullanılır.
• Methetme, övme, eleştirme, yerme, yargılama ve sorgulama vardır.
• Eğiticilik esas alınabildiği gibi, deneysel varsayım yaklaşımını da uygulayabilir.
• Konuşma ve yazım tarzı; farklı kültürel tarzda olup yeni sözcük oluşturma, kelimelere farklı anlam yükleme sanatı vardır. Yöresel ağızlar, şive ve lehçeler değişime uğramadan kullanılır.
• Dil bilgisi kurallarına uyulur ancak modern saray dilinden farklıdır.
• Bilindik roman ve hikâyelerden farklı olarak kaynaklardan faydalanılıp dipnot ve kaynak gösterimi yapılmaktadır.
• Aşamalar halinde yazılır. Her aşama birden fazla bölümden oluşur.
• Her aşamanın kendini tanımladığı bir sloganı vardır.
• Aşamalar neticeli, bölümler ise olay bitişlerine dayanır.
• Birden fazla sürümden oluşabilir.
• Farklı diller, yazım türleri kullanılabilir.
• En ayırt edici özelliği, geçişleri sert olan farklı âlemler ve olaylar arası durumlar olmasıdır. Bir Damlahatname’de 4 farklı yaşam, olay vs. olabilir. (Rüya, gerçek, ruh hali vb.)
• Olaylar geniş ve ayrıntılı anlatılır.
• Karakter ve olaylar fazladır.
• Zamansal olarak karma yapı hâkimdir ama zaman belirtisi ve tasvirler ön plandadır.
• Romanlar gibi bir olay etrafında her şey geçmez. Bazen farklı olaylara da ayrıntılı değinilebilir.
• Söz sanatı özellikle kullanılır ve sözce etmek sıkça uygulanabilir.
• Sonunda bir karar olsa da kesin sonuç olmayabilir.
• Kullanılan dil kurallarına harfiyen uyulması ve sanatsal niteliği olan sözcüklerin kullanılması gerekmektedir. Türkçe için özgün Türkçesi veya uzun yıllardan beri kullanıla gelen sözcükler varken İngilizce veya Fransızca sözcüklerin kullanımı hoş karşılanmaz.

Damlahatnâme Farkları

Diğer edebi türlerden farklıdır. Yazım, mantık ve işleyiş bakımından ciddi farklar göstermektedir. En benzer nitelikli olduğu türler uzun öykü, mesnevi ve romandır.

Romandan Farkı

• Romanda temel öğe kişidir, fakat damlahatâme’de olay, çevre veya mantık olabilir.
• Romanda olay örgüsü kişi üzerinedir, damlahatâme’de ise hem kişi, hem de olay başka bir şey üzerine kurulabilir.
• Roman gibi bir olay değil, birden fazla, farklı ve hatta alakasız olaylara yer verilebilir.
• Yazım ve anlatım olarak gözle görülebilir ciddi farklar vardır.

Öyküden Farkı

• Öyküden çok daha uzundur ve olaylar daha geniş çaplı anlatılır.
• Sade anlatım değil, daha detaylı ve karma anlatım hâkimdir.
• Birden fazla anlatıcı vardır.
• Yazım, üslup ve mantık olarak çokça farkları bulunur. Daha çok kurgusal olarak benzerlik vardır.

Türleri

”Damlahatnâme” henüz yeni olduğundan fazla türe sahip değildir. Ancak başlıca üç türü mevcuttur. Bunlar;

• Klasik Damlahatnâme: Temel Damlahatnâme kurallarıyla yazılan, standart özellikleri gösteren ve her kitleye hitap edebilen türdür.
• Metafiziksel Tasavvufi Damlahatnâme: Anlaşılması zor veya belli kesimin anlayabileceği özel değişmeceli figür ve anlatımlarla süslenmiş derin ders ve nasihatler veren, çoğunlukla da soyut bakış açısına ve içsel hal ve davranışlara öncelik veren türdür.
• Üst Kurmaca Damlahatnâme: Gerçek yaşamın içerisinde doğaüstü olay ve karakterin yer aldığı, dış etkinin tamamen doğaüstü güçlerce yapıldığı ve bünyesinde psikoloji ve felsefenin etkin rol aldığı türdür.

Öğeleri

Damlahatnâme bünyesinde roman ve öyküye benzer öğeler bulunur. Bunlar;

1. Kişiler: Geniş bir kadro vardır. Karakterler ayrıntılı bilgiye ve tanıma sahiptir. Ana karakterler ve yan karakterlerle beraber gözcü karakterler olmak üzere üç çeşit karakter tipi vardır.
2. Tip: Karma tip bulunur. Bir bölümde iyi roldeki karakter, bir kaç bölüm sonra kötü role bürünebilir. Kötü olarak gösterilen bir olay, sonraki bölüm veya sürümlerde iyiye alamet olabilmektedir.
3. Olay: Bir olay etrafında değil, karma ve birden fazla olay etrafında olgu şekillenir. Ana temel olayla beraber farklı ve ilgi dışı olaylara da değinilebilir.
4. Çevre-yer: Olayın geçtiği, karakterlerin yaşadığı çevre ve mekânlar ayrıntılı olarak bir kaç kez ele alınıp incelenir. Olaylar çevreyle bağlantılı anlatılır.
5. Zaman: Belirgin ama karma zaman kavramı hâkimdir. Her türlü zaman kipi kullanılabilir. (-dili, -mişli, -ecek, -iyor…)
6. Fikir: Olay ve deneysel bilgiler ışığında fikir araştırması yapılır, deneysellik ön plandadır.
7. Dil ve Anlatım: Birden fazla anlatıcı vardır. Kimi zaman ilahi anlatıcı devredeyken, bazen de gözlemci ya da kahraman anlatıcı devreye girer. Ayrıca iki farklı anlatıcı olup tartışma, öğüt, panel gibi olgular bulunur.
8. Konu: Değişkendir; insan, dünya, olmayan hayat veya kavramlar olabilir. Duygu ve düşünce odaklı olabilir. Üst kurmaca ve fizik ötesi konulara değinilebilir.

Damlahatnâme Kuralları

Damlahatnâme’nin de diğer bazı edebi türler gibi kendine özgü kuralları vardır. Birazda sistemli ve yoğun kurallar zümresiyle haşir neşir olmuştur.

Yazım Kuralları

Yazıldığı dil kuralları harfiyen geçerlidir. Bu kurallara ilaveten özgü bir takım kurallar mevcuttur. Bunlar;

1. Türk dilindeki â, î, û harfleri kesinlikle yazılır.
2. Türkçe imlâ kuralları aynı şekilde korunur. Bu durum diğer diller içinde geçerlidir.
3. Diğer yazım türleri, ağız veya diğer dillerdeki yazımlar özgün biçimlerde yazılır.
4. Kişi ve anlatıcı konuşmaları, karakter belirteç ve anlatıcıların edebi türde anlatımları tırnak içerisinde yazılır. Kişilerin edebi yazınları tırnak içinde değil, eğik olarak yazılır. Yani karakterin mektubu, gezi yazısı sadece eğik yazılır ama anlatıcılarınki, hem eğik ve hem de tırnak içinde yazılır.
5. Haber, mesaj vb. durumlar kısa ve ek denginde sayla köşelerinde veya yan kısımlarında yazılır.
6. Anlatıcı konuşmalarında konuşma çizgisi (--) kullanır.
7. Atasözü, özlü söz ve sloganlar tırnak içinde eğik yazılır.
8. Kaynak ve dipçeler dipnot olarak numarasal belirtilir.
9. Beyit ve şiirler kendi tarzında olduğu gibi nazım biçiminde yazılır.
10. Tüm edebi türler kendine has biçimde yöntemlerle yazılır.
11. Eserde karakterlerin göz gezdirdikleri yazılı veriler (gazete manşeti, bilgisi, ileti vs.) (>) işaretiyle başlayıp tırnak içerisinde yazılır.
12. Bölüm başı giriş kısımlarında paragraf yapılmaz.
13. Bölüm içi ayrıştırmalar üç yıldızla (***) belirtilir.
14. Telefon veya mesaj konuşmaları, diyalog ve sohbetler alt sıralı halde yazılıp her biri artı ve eksi işaretleriyle belirtilir. (-) (+)
15. Bölüm anahtar kelimeleri en fazla beş adet olmalı ve özellikle isimlerden oluşmalıdır. Bölümün başladığı ilk sayfanın altına ortada olacak şekilde yazılır ve birleşiminde bir atasözü, deyim, özlü söz veya slogan olmalıdır. Ayrıca bölümle ilgili kelimeler seçilmelidir.
16. Tevil, sözce ve yazınlar konu içerisinde, otaglar ise < > işaretleri içerisinde belirtilir.
17. Dipçeler ilgili cümle veya sözcük sağ üstünde numara olarak belirtilip sayfa altında ise açıklamalı belirtilir.
18. Önemli nitelik taşıyan edebi türler çerçeveli, görsel destekli veya tablo içerisinde verilmelidir. Bu türler, mesaj, öykücük, haber, mektup, rapor, damla vb. olabilir.
19. “Damlahatnâme Yakışı Olmayan Sözcükler Listesi” adı altında “Yakışıkça” adlı Damlahatnâme sözlüğü mevcut olup bu sözlükte yer almayan sözcüklerin kullanılmaması önerilir. Kullanılacak sözcüklere karşılık ek birkaç seçenek sunulmuştur. Bu sözcüklerin seçiminde dikkate alınan unsur sözcüğün edebi ve sanatsal nitelik taşıyor olasıdır. Örneğin “selfi” sözcüğü pek yakışı olmayan kelime olarak seçilmiş olup yerine “özçekim” sözcüğü benimsenmiştir.
20. Damlahatnâme’nin de nazım türleri gibi basit yapıda ölçüsü bulunur. Bu ölçüye uyularak yazımın gerçekleştirilmesi okurun zevkle okuması açısından önemlidir. Bu ölçü içerisinde bölüm içi metnin seo uyumlu olması da önemlidir.
21. Damla türevi tablo içerisinde iki sütunlu yazılır.
22. Tırnak içi tırnak gereken alanlarda çift tırnak değil, tekli ‘…’ tırnak kullanılmalıdır.
23. Hangi dil olursa olsun damlahatnâme’de iki nokta (..) yoktur, tümü üç (…) veya tek (.) noktadır.
24. Bağrışma ve sert hitabetlerde tek sözcükse sözcüğün, cümle ise yüklemin veya vurgunun altı çizili yazılır.
25. Yapıt içerisinde ifadeler kullanılabilir. Ancak her ifade değil, “Yakışıkça” içerisinde yer alan ifadeler kullanılabilir. Bunlarda 6 – 7 âdeti geçmemektedir. Bunlardan kullanılabilecek birkaçı; J L ♥ ♀ ♂ ☼ ♫.
26. Yapıt içerisinde yine her karakter, simge veya özlü harf kullanılamaz. Bunlar da “Yakışıkça” içerisinde belirtilmiştir. Bunlardan kullanılabilecek birkaçı; ‰ ᴫ ᴁ ۰ © ® ™ ڭ ̷ ʬ ñ £ ¥ ¼ @ * $ & #.
27. Zaman, yer ve özel durum ifade iden kısa bildiriler tekli yıldız içerisinde belirtilir. Örnek; *Bir yıl sonra*
28. Farklı dillerdeki konuşmalar aynen ilgili dildeki şekliyle yazılır. Arzu edilirse otag formatında açıklama veya tercüme edilir.
29. “SON” yazısı epilog (kısa netice) bölümünden sonra yazılır.

Anlatım Kuralları ve Türleri

Yapıt içerisinde özel anlatım kuralları ve türleri vardır. Damlahatnâme içerisinde birçok anlatım türü vardır.

1. Öyküleyici Anlatım
2. Betimleyici Anlatım
3. Coşku ve Heyecana Bağlı (Lirik) Anlatım
4. Destansı (Epik) Anlatım
5. Emredici Anlatım
6. Öğretici Anlatım
7. Açıklayıcı Anlatım
8. Tartışmacı Anlatım
9. Kanıtlayıcı Anlatım
10. Düşsel (Fantastik) Anlatım
11. Gelecekten Söz Eden Anlatım
12. Söyleşmeye Bağlı Anlatım
13. Mizahi Anlatım

Biçem Kuralları (Ölçüm)

Damlahatnâme’nin de kendine özgü nazım gibi ölçüler vardır. Bu ölçüler ve biçem kuralları yazım, anlatım, kullanım ve sayfa yapısıyla alakalıdır ve kitap düzeni de farklıdır.

Temel Ölçü

Aşama>Bölüm>giriş>atasözü-özlü söz>giriş yapıt>dipçe>Epilog.

Damlahatnâme yapıtı kademelerden ve sistemden ayrı içerisinde bir ölçü vardır. Nazım ve nesir alanlarında da serbest ölçü bulunur. Alıntı şiir ve beyitler haricinde tüm yapıtlar serbest ölçüyle yazılır. Kafiye, uyak önemsenmeyip serbest biçimde yazılır. İçerisinde bulunan tür ve türevler ise kendi bünyesinde kural ve ölçülerle yazılıp anlatılır.

Sürüm Ölçüsü: Damlahatnâme sürümler haline yazılabilmektedir ve ilk sürüm, 0.1 şeklinde olup genellikle ilk sürümler yapıtta belirtilmez. Diğer manada ise her rakamın bir manası ve değeri vardır.

1.0-2, 1.2, 3.5-5 gibi formatlarda yazılır. Her bir rakamsal değerin bir anlamı ve değişim şartı vardır. Bir yapıt sürümlerle bazı işlemler yapılır. Bunlar; ekleme, değiştirme, kaldırma, düzeltme gibi işlemlerdir.

Düzeltme: yazım, sayfa yapısı, format gibi değişimlerde üçüncü sayısal değer yükselir. (0.1-1)

Değiştirme: Bir bölüm, bir başlık, karakter vb. değişimler yapıldığında ikinci sayısal değer yükselir. (0.2)

Ekleme-kaldırma: Yeni bir bölüm, aşama, karakter, tarz vb. eklendiğinde veya kaldırıldığında ilk sayısal değer yükselir. (2.0-1)

Bu tür değerlerle kaç defa eserde değişimin, ekleme ve düzeltmelerin yapıldığı anlaşılabilmektedir.

0’la başlayan değerler ilk aşamada 3 değere kadar yükselir ve ardından 1’le devam eder. 0.1, 0.1, 0.2, 0.3

Usul-Üslup

Şiir, nesir, tiyatro türlerine göre usul kullanılır. Her bölüm içinde ve bölüm içi türlerde ayriyeten giriş, gelişme sonuç yöntemi uygulanır. Kurgu, takdim ve olay örgüsü bütünsel olarak aşama içerisinde giriş, gelişme sonuç olarak ele alınır. Üslup olarak ise tüm yapıt içerisinde giriş, gelişme ve sonuç halinde ele alınır.

Edebî Dil ve Üslup

Dil: Dilbilgisi incelemeleri, ifade yolları, anlatım teknikleri, anlatım tutumları, imge ve simgelerle ahenk oluşturacak şekilde ele alınır.

Ses: Ahenk, ritm, vezin, kafiye, asonans, aliterasyon, secî, cinas, nakarat, tekrarlar yerinde ve doğru biçimlerde azami düzeyde uygulanır.

Muhteva: Anlam düzeyi, tematik yapı; konu, ana fikir, kavramlar silsilesi bütün halinde ele alınır.

Neden, nasıl ve kime hitap ettiği belirgin biçimde ele alınır.